Trang nhất
  Xã Luận
  Đọc Báo Trong Nước
  Truyện Ngắn
  Kinh Tế
  Âm vang sử Việt
  Tin Thể Thao
  Y Học
  Tâm lý - Xã hội
  Công Nghệ
  Ẩm Thực

    Diễn Đàn Biển Đông
Phản đối mạnh mẽ mọi hoạt động xâm phạm chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa
    Hình Ảnh Quê Nhà - Video Clip
Phát hiện hang động núi lửa mới tại Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông
    Tin Thế Giới
Ukraine cảnh báo ông Trump trước thềm lễ nhậm chức
    Tin Việt Nam
Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp lãnh đạo tập đoàn Séc có khoản đầu tư lớn nhất tại Việt Nam
    Tin Cộng Đồng
Miễn thị thực cho công dân 3 nước vào Việt Nam du lịch từ ngày 1/3/2025
    Tin Hoa Kỳ
Ông Trump và vợ đến thủ đô Washington D.C, chuẩn bị lễ nhậm chức Tổng thống
    Văn Nghệ
Bộ Văn hóa vinh danh 'Anh trai vượt ngàn chông gai', 'Anh trai say hi'
    Điện Ảnh
Nam diễn viên Vbiz khiến vợ nhập viện hai lần sau khi cưới, nghe lý do mới bất ngờ
    Âm Nhạc
MC Anh Tuấn gây sốt
    Văn Học
Địa phương có nhiều học sinh giỏi quốc gia nhất năm 2025

Thông Tin Tòa Soạn

Tổng biên tập:
Tiến Sĩ
Nguyễn Hữu Hoạt
Phụ Tá Tổng Biên Tập
Tiến Sĩ
Nhật Khánh Thy Nguyễn
Tổng Thư ký:
Quách Y Lành
   Âm vang sử Việt
Chuyện ít biết về hai nữ tướng dân tộc thiểu số dưới trướng Nguyễn Nhạc
Ngay từ khi anh em Nguyễn Nhạc phất ngọn cờ đào Tây Sơn nổi dậy khởi nghĩa vào năm Tân Mão (1771), dần dần lực lượng này ngày càng lớn mạnh, có sự tham gia của đông đảo dân chúng.

 



 


Trong hàng ngũ nghĩa quân không chỉ có người Kinh mà còn có người Chăm, các sắc dân người Thượng …, đặc biệt có hai nữ tướng người thiểu số đã có nhiều đóng góp cho anh em Tây Sơn trong thời kỳ dựng nghiệp.

 

Nữ tướng hậu cần trở thành vợ “người Trời”

 

Từ trước khi phất cờ khởi nghĩa, Nguyễn Nhạc đã nhiều lần đến các vùng đất của Tây Nguyên, danh nghĩa để buôn trầu, mua gỗ, mua ngựa… nhưng thực ra là tìm cách kết thân với nhiều cộng đồng dân tộc ở đây trong đó có người Bana, vận động họ tham gia ủng hộ mình.

 

Với sự khôn khéo và chính sách thân thiện, Nguyễn Nhạc và những người em của mình đã chiếm được tình cảm quý mến của người dân Tây Nguyên, họ gọi ông là Tơ Mo Bok (có nghĩa là người Trời, vua Trời). Thậm chí một tù trưởng đã gả con gái tên là Ya Dố cho ông làm vợ

 

Ya Dố (có sách chép là Yă Đố) con gái một vị tộc trưởng người dân tộc Bana ở plây (làng) Đê H’Mâu thuộc khu vực rừng núi Mộ Điểu (nay thuộc xã Đông, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai) là một thiếu nữ trẻ tuổi, xinh đẹp, nhưng có tài tổ chức thạo việc làm ruộng rẫy và có uy tín với dân chúng nhiều buôn làng.

 

Người vợ Bana này đã đóng góp công sức không nhỏ cho nghĩa quân Tây Sơn thuở ban đầu, không chỉ đưa anh em Nguyễn Nhạc đi kết giao với các tù trưởng người Xê đăng, Gia Rai, H’rê… mà còn giúp chiêu mộ quân lính thuộc các dân tộc Tây Nguyên.

 

Từ đó, gây dựng lực lượng lớn. Ngoài ra, bà còn tổ chức một đội ngũ lao động vỡ đất, khai hoang ở nhiều nơi để trồng khoai, bắp, mía, cam, mít… làm lương thực nuôi quân trong những năm tháng hoạt động ở địa bàn vùng thượng đạo nên Ya Dố được gọi là Cô Hầu đốc tướng.

 

Đến nay dấu tích về những cánh đồng ấy vẫn còn ở nhiều vùng, như tại khu rừng Mộ Điểu xưa, nay thuộc làng Tú Thủy, xã Nghĩa An, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai vẫn được người dân gọi là “cánh đồng cô Hầu” để ghi nhớ những đóng góp của bà. Thơ ca dân gian đến nay còn lưu truyền nhiều câu có nhắc đến bà nữ tướng hậu cần của quân Tây Sơn, như câu:

 

Cánh đồng cô Hầu,

Đàn trâu ông Nhạc.

Ngựa lạc vang lừng,

Voi dừng Tượng Đẫm.

 

Ghi nhận công trạng của Ya Dố, năm Mậu Tuất (1778) sau khi lên ngôi hoàng đế và lấy niên hiệu là Thái Đức, Nguyễn Nhạc đã phong cô Hầu làm Thứ phi.

 

Mặc dù được sủng ái, được Chánh cung hoàng hậu Trần Thị Huệ đối đãi thân tình như chị em ruột thịt nhưng cuộc sống chốn cung cấm với nghi lễ ràng buộc không phù hợp nên cô Hầu xin trở về với núi rừng yêu dấu của mình. Trước khi ra đi, bà có nói với hoàng hậu rằng:

 

– Chị ở lại bên cạnh người Trời (Nguyễn Nhạc), em phải về rừng để phòng hậu sự sau này.

 

Và quả nhiên như dự đoán của cô Hầu, sau khi vua Quang Trung (Nguyễn Huệ) mất, rồi không lâu thì vua Thái Đức (Nguyễn Nhạc) qua đời, nhà Tây Sơn rơi vào mâu thuẫn nội bộ, suy yếu rồi bị đánh bại.

 

Để tránh nạn, hoàng hậu Trần Thị Huệ đã đem hai con và cháu nội chạy lên vùng An Khê nương tựa vào cô Hầu.

 

Ở vùng rừng núi, tuy điều kiện khó khăn nhưng được sự đùm bọc, bảo vệ của đồng bào dân tộc nơi đây nên dù nhà Nguyễn đã nhiều lần cho quân lùng bắt, truy tìm nhưng đều không thành công, nhờ đó mà hai bà hoàng của vua Nguyễn Nhạc sống yên ổn cho đến cuối đời, rồi mất trên đất Tây Nguyên.

 

Họ chính là những người phụ nữ hiếm hoi của nhà Tây Sơn không phải chịu cảnh trả thù khốc liệt.

 

Sau khi cô Hầu mất, người Bana ở địa phương, khi tổ chức lễ hội; già làng đọc lời khấn mời Trời và các vị thần linh (thần núi, thần sông…) cũng có lời khấn cầu về sự linh thiêng của cô Hầu.

 

Ơi Yang Đak, Yang Gia,

Ơi Book Tang.

Ơi Yă Đố,

Dân làng xin mời về…

 

Bà chúa Hỏa, anh dũng hi sinh nơi trận tiền

 

Bà chúa Hỏa hay còn gọi là Bà Hỏa, nữ chúa Thị Hỏa là thủ lĩnh của người Chăm quản lĩnh một vùng đất rộng lớn mà sử sách xưa thường gọi là “nước Hỏa Xá”. Địa bàn của bà chúa Hỏa trải rộng khắp khu vực miền núi ngày nay thuộc phía tây nam Phú Yên kéo dài đến Cheo- reo (Kon Tum).

 

Trong quá trình tập hợp, xây dựng lực lượng, anh em Nguyễn Nhạc đã tìm đến bắt liên lạc, kết thân với Bà chúa Hỏa. Một điều cũng nên biết, đó là Nguyễn Lữ, người thứ ba trong “Tây Sơn tam kiệt” có mối quan hệ đặc biệt với bà chúa Hỏa.

 

Tương truyền, Nguyễn Lữ là người tu theo Minh giáo (còn gọi là đạo Ma-ní), thờ thần lửa và dùng bùa phép để chữa bệnh, trừ tà; đây là đạo khá thịnh hành ở vùng Tây Sơn thượng đạo và khu vực cao nguyên thuở xưa.

 

Là đệ tử của bà chúa Hỏa nên các dân tộc quanh vùng rất kính trọng Nguyễn Lữ, còn người Kinh thì gọi ông là thầy tư Lữ (thầy là thầy tu, còn tư là vì ông là con thứ ba trong nhà). Thật là:

 

Phía Tây dân Thượng hiền hòa,

Kết minh cùng họ coi là bình phong.

 

Chính nhờ mối quan hệ đó và việc khôn khéo trong vận động mà các các bộ lạc thuộc Hỏa Xá đã tham gia tích cực và trở thành lực lượng quan trọng của nghĩa quân Tây Sơn trong những ngày đầu, bởi vậy dân gian có câu ca rằng:

 

Thượng du lớn nhỏ đồng tình,

Theo ông Hai Nhạc luyện binh tháng ngày.

Lập đoàn cung thủ rất hay,

Đến khi lâm trận sau này ra oai.

 

Một bộ phận người Chăm tại trấn Thuận Thành (nay thuộc tỉnh Bình Thuận) do Kế Pù Tá đứng đầu ủng hộ và tham gia phong trào Tây Sơn từ rất sớm thì ở một địa bàn khác là động Thạch Thành (nay thuộc huyện Sơn Hòa và Sơn Thành, tỉnh Phú Yên) bà chúa Hỏa cũng đem toàn bộ lực lượng của mình gia nhập nghĩa quân khi anh em Tây Sơn phất cờ khởi nghĩa.

 

Nhờ được sự hỗ trợ của bà chúa Hỏa, năm Qúy Tị (1773) quân Tây Sơn đã đánh chiếm được Phú Yên tạo thế ỷ dốc làm bàn đạp mở rộng địa bàn kiểm soát ra các phủ Bình Khang, Diên Khánh, Bình Thuận.

 

Sau thắng lợi này, Nguyễn Nhạc phục hồi danh vị Phiên Vương cho bà chúa Hỏa và giao cho bà nhiệm vụ trấn giữ động Thạch Thành, bảo vệ vùng Tây Nam Phú Yên, đề phòng sự phản công của chúa Nguyễn từ mặt nam.

 

Mùa hè Giáp Ngọ (1774), chúa Nguyễn sai danh tướng Tống Phúc Hiệp đem quân từ Hòn Khói (nay thuộc Nha Trang) đánh chiếm Bình Thuận, Diên Khánh, Bình Khang. Quân Tây Sơn yếu thế phải lui về giữ Phú Yên.

 

Sau khi chiếm Diên Khánh, tháng 5 năm Ất Mùi (1775), Tống Phúc Hiệp đem 2 vạn quân chia làm hai đường thủy bộ tiến đánh Phú Yên.

 

Biết không thể hạ thành Phú Yên nếu không diệt được căn cứ Thạch Thành, bởi vậy Tống Phúc Hiệp trực tiếp chỉ huy quân vượt đèo Tam Độc đánh thẳng vào đội quân của bà chúa Hỏa.

 

Mặc dù chiến đấu rất dũng cảm nhưng do lực lượng chênh lệch nên quân của bà chúa Hỏa dù có tượng binh và kỵ binh nhưng không cản được bước tiến của quân Nguyễn.

 

Trong trận chiến này, bà chúa Hỏa đã tử trận, quân Nguyễn thừa thắng tiến ào ạt, quân Tây Sơn lui về giữ La Thai và đèo Cù Mông.

 

Nhắc đến vai trò của bà chúa Hỏa đối với phong trào Tây Sơn và sự hi sinh của bà, truyền tụng trong dân gian Phú Yên có câu ca như sau:

 

Thạch Thành voi ngựa kéo ra,

Eo Gió kéo xuống quân đà hội quân.

Chúa Chàm Thị Hỏa chí nhân,

Giúp ông Hai Nhạc định phần Phú Yên.

La Thai quyết chí đôi bên,

Phúc Hiệp trúng kế chạy liền vô Nam.

Sa trường gươm giáo ngổn ngang,

Thây phơi thành lũy máu loang gò đồi.

Giữa vòng đạn lạc, tên rơi,

Xót thương nữ chúa vội rời ba quân.

 

Tháng 7 năm Ất Mùi (1775), Nguyễn Nhạc sai em là Nguyễn Huệ bất ngờ đem quân từ Quy Nhơn vào đánh úp tiêu diệt cả quân thủy và quân bộ của Tống Phúc Hiệp. Viên tướng này phải rút chạy về giữ Vân Phong (còn có tên là Hòn Khói); đất Phú Yên lại thuộc quyền cai quản của quân Tây Sơn.

 

Không rõ sau này, khi lập ra triều đại mới, anh em Nguyễn Nhạc có ban sắc truy phong để ghi nhận công lao của bà chúa Hỏa hay không, nhưng trong dân gian, những lời ca, những câu chuyện truyền tụng chính là tấm bia miệng truyền đời về một nữ tướng người dân tộc trong đội quân Tây Sơn anh dũng.

 

——————————————

 

Tài liệu tham khảo:

 

1. Ấp Tây Sơn (Nguyễn Bích Ngọc) – NXB Văn hóa thông tin, 2008

2. Danh tướng Việt Nam tập 3 (Nguyễn Khắc Thuần) – NXB Giáo dục, 1998

3. Kể chuyện người anh hùng áo vải (Phạm Trường Khang) – NXB Văn hóa thông tin, 2009

4. Trầm tích Tây Sơn thượng (Quốc Thành) – NXB Văn hóa thông tin, 2012

5. Văn học dân gian Tây Sơn (Nguyễn Xuân Nhân) – NXB Trẻ, 1999
DanQuyen.com
    Phản Hồi Của Độc Giả Về Bài Viết
Họ và Tên
Địa chỉ
Email
Tiêu đề
Nội dung
Gửi cho bạn bè Phản hồi
Các bài viết mới:
    Quốc hội đồng tình quy định mới về mua, đưa cổ vật và bảo vật về Việt Nam (23-11-2024)
    Tăng cường bảo tồn tại các khu di sản thiên nhiên vùng Đông Nam Bộ (15-11-2024)
    Hành trình 'nhường cơm sẻ áo': Sẵn sàng hướng về khúc ruột' miền Trung (20-09-2024)
    'Nghiên bút còn thơm': 'Bản giao hưởng' của thư pháp và ánh sáng (10-09-2024)
    Phát huy giá trị bảo vật quốc gia đàn đá Khánh Sơn (10-09-2024)
    Bốn Bảo vật Quốc gia lên tem bưu chính (28-07-2024)
    Hàng trăm tổ chức nhân dân toàn thế giới thương xót, chia buồn Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từ trần (26-07-2024)
    Truyền thông quốc tế: 'Lời tri ân' của bạn bè thế giới gửi tới Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (26-07-2024)
    Các hãng thông tấn quốc tế đưa tin về lễ Quốc tang Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (26-07-2024)
    Khắc sâu tư tưởng 'văn hóa là hồn cốt của dân tộc' (25-07-2024)
    Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng - 'Kiến trúc sư trưởng' của nền ngoại giao 'gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển' (24-07-2024)
    Nhà lãnh đạo suốt cuộc đời phụng sự cho những tư tưởng và đất nước của mình (23-07-2024)
    Sắp diễn ra hội thảo quốc tế về danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn (21-07-2024)
    Bản đúc nổi trên đỉnh đồng ở Huế được ghi danh di sản tư liệu thế giới (08-05-2024)
    Sự tích về chúa Nguyễn Ánh và núi Bà Đen (18-02-2024)
    Chuyến thám hiểm dãy Trường Sơn của bác sĩ Yersin 133 năm trước (14-02-2024)
    Thêm 29 hiện vật, nhóm hiện vật được công nhận là Bảo vật Quốc gia (18-01-2024)
    Tặng thưởng Huân chương Dũng cảm cho 'thủ lĩnh' nhóm cứu hộ FAS Angel (26-12-2023)
    Bolero trở thành Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại (06-12-2023)
    Bảo tồn nghề truyền thống của người Tày gắn với phát triển du lịch cộng đồng (27-11-2023)
Các bài viết cũ:
    Nghệ thuật ngoại giao tôn giáo trong lịch sử Việt Nam (03-10-2018)
    Những kỳ án Cung đình trong lịch sử Việt Nam (30-09-2018)
    Những lần đem quân tấn công đất Trung Hoa của quân đội Đại Việt (28-09-2018)
    Trần Nhân Tông – người cầm quyền lý tưởng hiếm hoi của lịch sử (25-09-2018)
    Lễ tứ tuần đại khánh của vua Khải Định (20-09-2018)
    Trận Vân Đồn – bước ngoặt của cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần III (18-09-2018)
    Chùm ảnh: Lăng Hiệp Hòa – lăng mộ ít người biết của một ông vua nhà Nguyễn (18-09-2018)
    Nước ta có mấy ngàn năm văn hiến? (16-09-2018)
    Chuyện vua Gia Long trả thù nhà Tây Sơn qua lời kể giáo sĩ Pháp (14-09-2018)
    Chuyện tình duyên kỳ lạ của Hồ Quý Ly (13-09-2018)
    Đôi nét về tổ chức quân đội thời Hùng Vương (11-09-2018)
    Cuộc chiến thương mại của các chúa Nguyễn trong công cuộc Nam Tiến (10-09-2018)
    Ứng xử của vua chúa Việt khi việc đụng đến lợi ích dân (08-09-2018)
    10 điều giáo huấn của vua Lê Thánh Tông (07-09-2018)
    Thái độ nghiêm khắc của người viết sử trong Đại Việt sử ký toàn thư (07-09-2018)
    9 câu nói lưu danh muôn đời của đế vương, danh thần nước Việt (05-09-2018)
    Tranh Hàng Trống – sự tinh tế của văn hóa Hà Thành xưa (04-09-2018)
    Những ngôi chùa cổ nổi tiếng đã biến mất ở Việt Nam (03-09-2018)
    Bài thi chống tham nhũng của trạng nguyên nổi danh sử Việt (31-08-2018)
    Tài ngoại giao của Thái sư Trần Quang Khải (31-08-2018)
 
"Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam".

Chuyển Tiếng Việt


    Truyện Ngắn
Ban Mai Bình Yên


   Sự Kiện

Lời Di Chúc của Vua Trần Nhân Tôn

 
Copyright © 2010 DanQuyen.com - Cơ Quan Ngôn Luận Người Việt Hải Ngoại
Địa Chỉ Liên Lạc Thư Tín:
E-mail: danquyennews@aol.com
Lượt Truy Cập : 158424115.