Một báo cáo gần đây của Bộ Kế hoạch
và Đầu tư cho thấy suốt 12 năm qua mặc dù tăng trưởng các
trường đại học trong nước của Việt Nam rất lớn nhưng chỉ
có 3 trường đại học (nước ngoài). Điều gì hạn chế sự tăng
trưởng các trường đại học nước ngoài ở Việt Nam trong khi
chính phủ vẫn kêu gọi các nước, đặc biệt là Mỹ đầu tư vào
giáo dục đại học tại Việt Nam?
Thị trường giáo dục
Theo cam kết sau khi gia nhập WTO,
từ tháng 1/2009 Việt Nam chính thức mở cửa toàn bộ khu vực
giáo dục đại học cho đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, theo
đánh giá của các giới chức Việt Nam thì 1 năm đã trôi qua
nhưng thị trường này vẫn hết sức yên ắng trái ngược với
những lo ngại trước kia là khi các trường nước ngoài mở ở
Việt Nam thì các trường đại học của Việt Nam sẽ khó mà
cạnh tranh được.
Bộ Kế hoạch-Đầu tư gần đây nhận định
rằng so với các quốc gia ASEAN khác, việc thu hút vốn đầu
tư nước ngoài vào hệ thống giáo dục của Việt Nam gần như
dậm chân tại chỗ.
Sau gần 20 năm Việt Nam thu hút
nguồn lực đầu tư trực tiếp nước ngoài nhưng vốn đầu tư
nước ngoài vào khu vực giáo dục và đạo tạo vẫn ở mức khiêm
tốn là 3 trường đại học.
Tuy nhiên, theo báo Giáo dục và thời
đại thì hiện Việt Nam có 5 trường có vốn đầu tư nước ngoài.
Trong số các trường đại học có vốn đầu tư nước ngoài, chỉ
có trường RMIT của Oxtraylia là trường có vốn đầu tư lớn
nhất là hơn 44 triệu đôla, thực hiện tuyển sinh ở cả hai
thành phố lớn là Hà Nội và Sài Gòn.
Đây cũng là trường có nhiều chương
trình đào tạo hơn cả so với các trường khác. Đa phần các
trường còn lại đều đang trong giai đoạn chờ phê duyệt.
Hồi đầu năm 2009, Việt Nam vui mừng
loan tin Trường Đại Loyola Chicago, một trong các trường
đại học danh tiếng của Mỹ mở văn phòng đại diện ở Việt Nam
và bắt đầu đào tạo. Chương trình đào tạo chính hiện tại
của trường này là tiếng Anh nâng cao cho các sinh viên
Trường Đại học Y Hà Nội.
Theo một số chuyên gia trong lĩnh
vực giáo dục và đào tạo thì nguyên nhân chính khiến các
trường đại học nước ngoài không muốn đầu tư mở trường ở
Việt Nam là do vấn đề về lợi nhuận. Cựu Bộ trưởng Giáo dục
đào tạo Trần Hồng Quân cho biết:
“Thực ra không phải tại vì Việt Nam
hạn chế mà là tại vì khả năng chưa có sự hấp dẫn. Vì nếu
học phí cao thì dân ta không đủ sức trả mà học phí thấp
thì không đủ để người ta bù chi phí. Có khả năng đó là
nguyên nhân mà số lượng trường 100% vốn nước ngoài rất ít”.
Ông Quân cho biết hiện tại có nhiều trường quốc tế có một
số chương trình đào tạo ở Việt Nam nhưng chủ yếu dưới dạng
liên kết hoặc do các trường Việt Nam mua lại công nghệ đào
tạo hoặc nội dung chương trình, nhưng bằng cấp thì vẫn của
trường Việt Nam.
“Hiện nay chủ yếu là các trường Việt
Nam liên kết với các trường nước ngoài. Nó có nhiều cách
hoặc là nhận chuyển nhượng về công nghệ đào tạo và nội
dung chương trình. Cái đó là cái nhiều nhất, còn đầu tư
của các trường đó vào Việt Nam thì vẫn chưa có”.
Quan niệm du học
Điều đáng chú ý là trong các năm qua
số lượng sinh viên Việt Nam đi du học tại nước ngoài tăng
lên rất nhanh chóng.
Nói đơn cử tại Mỹ, trong niên học
2008 - 2009, số lượng học sinh du học tại các trường cao
đẳng và đại học của Mỹ là gần 13.000 người, tăng 46% so
với niên học trước. Hiện Việt Nam là nước đứng thứ 9 trong
bảng tổng sắp các nước có du học sinh đông đảo nhất tại Mỹ.
Đối với rất nhiều sinh viên Việt
Nam, và đặc biệt là các phụ huynh thì đi du học nước ngoài
vẫn có chất lượng hơn so với học trong nước dù trường đó
là trường có vốn đầu tư nước ngoài như trường đại học danh
tiếng RMIT.
Bạn Nguyễn Thanh Huyền, sinh viên
năm thứ 3 Đại học Ngoại thương Hà Nội, người cũng đang tìm
kiếm học bổng du học nước ngoài cho biết:
“Em thấy đa số các phụ huynh nói
chuyện với nhau thì người ta đều nghĩ là các trường như
thế đều không tốt lắm. Các phụ huynh nghĩ là học thế tốn
tiền mà trượt đại học công thì mới vào các trường đại học
đấy. Vì các trường đại học nước ngoài ở Việt Nam chi phí
quá đắt nên số lượng học sinh vào không nhiều, đặc biệt là
tại Hà Nội. Cho nên đối tượng đầu vào bị hạn chế. Mà theo
thói quen ở Việt Nam người ta thi đại học công. Người nào
đỗ chắc chắn sẽ học đại học công. Còn những người nào
không đỗ thì các trường đó sẽ có giấy mời. Chính vì thế nó
càng tạo thêm dư luận là các trường đại học nước ngoài ở
Việt Nam không tốt nên người ta càng không vào”.
Cơ chế chính sách?
Theo Tiến sĩ Lê Sĩ Long, Giám đốc
Trung tâm Sáng kiến quốc tế và Chương trình nghiên cứu
toàn cầu, trường đại học Houston, Texas thì đa số các
trường đại học lớn của nước ngoài nhìn thấy lợi nhuận lớn
từ các du học sinh Việt Nam. Nhưng các trường này khi vào
Việt Nam thì chỉ hoặc hợp tác với các trường trong nước
hoặc mở văn phòng đại diện.
Mục đích cuối cùng là để thu hút học sinh đến các trường
của họ ở nước ngoài để học thay vì học ở Việt Nam vì vốn
đầu tư mở một trường đại học có quy mô và đạt chất lượng
là rất lớn. Ông nói:
“Hiện tại theo tôi biết ngoài trường
RMIT, không có đại học nước ngoài nào mở trường thực sự
tại Việt Nam vì chi phí quá đắt. Vì thế thay vì mở trường
họ hợp tác với các trường trong nước làm các chương trình
theo kiểu 2 năm học ở Việt Nam, 2 năm hay 1 năm ở nước
ngoài. Mục đích là để thu hút học sinh Việt Nam ra nước
ngoài học vì học sinh quốc tế trả học phí cao hơn”.
Theo ông Long thì ở đây nảy sinh vấn
đề là có một số chương trình kết hợp như vậy, học sinh
phải trả học phí rất cao nếu so với học phí các trường
công, nhưng bằng được nhận thì chưa chắc đã được các cơ
quan giáo dục hữu trách ở nước ngoài công nhận. Đó là chưa
kể chính phủ Việt Nam vẫn chưa có các trường có quyền tự
chủ tối đa đối với các chương trình học của mình.
Bản thân ông Long đã được mời thiết
kế và dạy một số lớp về quan hệ quốc tế và toàn cầu hóa
tại Việt Nam nhưng lại được yêu cầu phải tránh xa những
vấn đề mà Việt Nam cho là tế nhị. Ông Long nói ông đã
không chấp nhận điều kiện giảng dạy như vậy.
Bộ Kế hoạch-Đầu tư thì cho rằng
nguyên nhân chính khiến các nhà đầu tư nước ngoài không
đầu tư vào Việt Nam là do những bất cập trong cơ chế chính
sách. Thời gian thẩm định dự án bị kéo dài, thủ tục hành
chính rườm rà, chồng chéo.
Để thu hút nhiều hơn các nhà đầu tư
nước ngoài vào lĩnh vực giáo dục trong thời gian tới, Bộ
Kế hoạch-Đầu tư đang đề xuất chính phủ ban hành quy định
mới về quy trình, điều kiện thành lâp trường cao đẳng và
đại học có vốn nước ngoài, đổi mới quy trình, thủ tục về
quản lý đất đai, quản lý đầu tư xây dựng theo hướng tạo
điều kiện để các nhà đầu tư được giao đất thực hiện dự án,
tuyển dụng giáo viên trước khi được phép mở ngành, tuyển
sinh.
|